नैराश्याची लक्षणे नैराश्याची लक्षणे वैयक्तिक पातळीवर वेगवेगळी असू शकतात, परंतु सर्वसामान्य लक्षणे पुढीलप्रमाणे आहेत:

1. भावनिक लक्षणे:
   • सतत दु:खी किंवा निराश वाटणे.
   • आवडत्या गोष्टींमध्ये रस कमी होणे.
   • चिडचिड किंवा अस्वस्थता.
2. शारीरिक लक्षणे:
   • थकवा किंवा ऊर्जा कमी होणे.
   • झोपेच्या सवयी बदलणे (अधिक झोप येणे किंवा झोप न येणे).
   • भूक कमी होणे किंवा जास्त वाढणे.
3. विचार आणि वर्तन:
   • स्वतःबद्दल नकारात्मक भावना.
   • आत्मविश्वास गमावणे.
   • जीवनात काही अर्थ नाही असे वाटणे.

नैराश्याची कारणे नैराश्य होण्यामागे अनेक कारणे असू शकतात:

1. जीवशास्त्रीय कारणे:
   • मेंदूमधील रासायनिक असंतुलन (Neurotransmitter imbalance).
   • आनुवंशिकता (Genetics).
2. भावनिक व मानसिक कारणे:
   • ताणतणाव किंवा भावनिक आघात (Emotional trauma).
   • दीर्घकाळ टिकणारा तणाव.
   • आत्मविश्वासाचा अभाव.
3. सामाजिक कारणे:
   • नातेसंबंधातील समस्या.
   • सामाजिक एकाकीपणा किंवा आधाराचा अभाव.
   • आर्थिक अडचणी किंवा नोकरीशी संबंधित तणाव.

नैराश्यावर सोपे उपाय

1. नियमित व्यायाम करा:

• दररोज चालणे, योगा किंवा कोणताही शारीरिक व्यायाम मानसिक ताण कमी करण्यात मदत करतो.
• व्यायामामुळे मेंदूमध्ये “एंडोर्फिन” नावाचे आनंददायक रसायन निर्माण होते.

2. निरोगी आहार:

• समतोल आहाराचा अवलंब करा.
• फळे, भाज्या, ओमेगा-3 फॅटी ऍसिड्स (उदा. मासे, बदाम) यांचा आहारात समावेश करा.

3. पुरेशी झोप घ्या:

• नियमित वेळेला झोपा आणि योग्य झोपेची सवय लावा.

4. आपले मन मोकळे करा:

• जवळच्या मित्रांसोबत बोलणे किंवा मनातल्या भावना व्यक्त करणे मानसिक आरोग्यासाठी उपयुक्त आहे.

5. ध्यानधारणा (Meditation):

• दररोज 10-15 मिनिटे ध्यानधारणा करून मन शांत ठेवा.

6. तणाव व्यवस्थापन:

• छंद जोपासा, जसे की वाचन, संगीत, किंवा चित्रकला.
• वेळोवेळी विश्रांती घ्या.

7. वैद्यकीय सल्ला घ्या:

• नैराश्याची लक्षणे गंभीर असल्यास तज्ञांकडून (मनोविकार तज्ज्ञ किंवा समुपदेशक) मदत घ्या.
• गरज असल्यास औषधे किंवा समुपदेशन (Counseling/Therapy) घ्या.

टीप: नैराश्य हा गंभीर मानसिक विकार असला तरी योग्य उपाययोजनांमुळे तो पूर्णपणे नियंत्रणात आणता येतो. स्वतःला वेळ द्या, मदतीसाठी पुढाकार घ्या, आणि स्वतःच्या आरोग्याकडे लक्ष द्या.